Podcast 2. UNTAC Radio: Airwaves of Hope វិទ្យុអ៊ុនតាក់៖ រលកសំឡេងនៃក្ដីសង្ឃឹម

In this podcast we revisit Radio UNTAC. The podcast presents the work by the UN-established radio station in Phnom Penh and their role in informing millions of Cambodians en route to casting their ballot in the much-anticipated 1993 election to create a new internationally recognised government.

ឧបមាថាអ្នកជាកសិករខ្មែរមួយរូបរស់នៅអាស្រ័យនឹងការធ្វើស្រែស្រូវក្នុងខេត្តព្រៃវែងនាឆ្នាំ១៩៩២។ បងប្រុសរបស់អ្នកបានបាត់បង់ជីវិតដោយការទម្លាក់គ្រាប់បែករបស់សហរដ្ឋអាមេរិកអំឡុងសង្គ្រាម

វៀតណាម។ ឪពុកម្ដាយរបស់អ្នកបានបាត់បង់ជីវិតក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ហើយការចូលឈ្លានពានរបស់វៀតណាមដើម្បីផ្ដួលរំលំរបបខ្មែរក្រហមនៅឆ្នាំ១៩៧៩ បាននាំឱ្យអ្នកឆ្លងផុតរស់រានមានជីវិតពីរបបកុម្មុយនិស្ដប្រកាន់តឹងមួយ ចូលទៅក្នុងរបបសង្គមនិយមរឹតត្បិតមួយទៀត។ ពុំមានឡើយភាពចម្រុះនៃប្រភពព័ត៌មានដែលអ្នកអាចទទួលបាន ពុំស្គាល់ឡើយអ្វីទៅជាប្រជាធិបតេយ្យ ពុំធ្លាប់ប្រទះឡើយប្រព័ន្ធពហុបក្ស។ ជារៀងរាល់ថ្ងៃ អ្នកនិងក្រុមគ្រួសារតែងអង្គុយជុំគ្នា ដើម្បីស្ដាប់ព័ត៌មានតាមវិទ្យុជាតិដែលគ្រប់គ្រងរឹតត្អឹងដោយរដ្ឋអំណាច។ យូរៗម្ដងស្វាមីរបស់អ្នក មានអង់តែនសម្ងាត់មួយដែលចងលាក់ទុកនៅចុងដូងដើម្បីលបស្ដាប់ដំណឹងផ្សាយជាភាសាខ្មែរ

ដោយវិទ្យុបរទេស។ តែនៅថ្ងៃមួយក្នុងខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ១៩៩១ កម្មវិធីវិទ្យុមួយថ្មីបានរសាត់ទៅប៉ះប្រព័ន្ធស្រូបសញ្ញានៃវិទ្យុរបស់អ្នក។

ជម្រាបសួរប្រិយមិត្ត

សូមស្វាគមន៍មកកាន់គម្រោងសោតទស្សន៍រំឭកខួប៣០ឆ្នាំនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្ដិភាពទីក្រុងប៉ារីស ១៩៩១ ២០២១ ដែលនាំមកជូនលោកអ្នកនាងដោយ វេទិកាអនាគត ដែលជាស្ថាប័នស្រាវជ្រាវគោលនយោបាយតាំងទីនៅក្រុងភ្នំពេញ។

ដោយផ្អែកលើបណ្ណាសាវិទ្យុអ៊ុនតាក់ដែលត្រូវបានចែករំលែកជាមួយវេទិកាអនាគតនាពេលថ្មីៗ ក្នុងឯកសារជាសំឡេងនេះ យើងនឹងនាំលោកអ្នកនាងទៅពិនិត្យមើលឡើងវិញនូវវត្តមានដ៏ឧត្ដុង្គឧត្ដមរបស់វិទ្យុអ៊ុនតាក់ ដែលគ្រប់គ្រងដោយអាជ្ញាធរបណ្ដោះអាសន្ននៃអង្គសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជា អំឡុងពីឆ្នាំ១៩៩២ ដល់ឆ្នាំ១៩៩៣ និងដែលការណ៍ដែលវិទ្យុនេះមានតួនាទីផ្សព្វផ្សាយមិនត្រឹមតែដំណឹងនៃការបោះឆ្នោត សកម្មភាពអ៊ុនតាក់នោះទេ តែបានបង្ហើរនូវក្ដីសង្ឃឹមសម្រាប់ប្រទេសដែលខ្ទេចខ្ទាំដោយសង្គ្រាមមួយនេះ។

ក្រោយពីការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងសន្ដិភាពទីក្រុងប៉ារីសនៅថ្ងៃទី២៣ខែតុលាឆ្នាំ១៩៩១ ដោយភាគីជម្លោះកម្ពុជាទាំង៤ និងភាគីរដ្ឋបរទេសដែលពាក់ព័ន្ធ កងកម្លាំងពហុសាសន៍និងអាជ្ញាធរបណ្ដោះអាសន្នអង្គការសហប្រជាជាតិមួយ ហៅកាត់ថាអ៊ុនតាក់ បានដាក់វត្តមានតាំងទីនៅកម្ពុជា ប្រយោជន៍ដើម្បីអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងនោះ ឈានទៅដល់ការរៀបចំការបោះឆ្នោតដោយសេរីនិងយុត្តិធម៌ដំបូងនៅប្រទេសកម្ពុជា។

ក្រោយមានវត្តមានជាន់ទឹកដីកម្ពុជាដំបូងជាផ្លូវការនៅខែមីនាឆ្នាំ១៩៩២ អ៊ុនតាក់និងអង្គការសហប្រជាជាតិបានចរចារហូតទទួលបានការអនុញ្ញាតពីភាគីរដ្ឋកម្ពុជា ដឹកនាំដោយលោក ហ៊ុន សែន ជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋមន្ត្រី នូវការដាក់ឱ្យដំណើរការនូវវិទ្យុអ៊ុនតាក់ផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ខ្លួន តាមរលកសញ្ញា AM918 KHz ជាមួយនឹងប្រេកង់របស់វិទ្យុជាតិនៃរដ្ឋកម្ពុជា និងរលកសញ្ញា AM1575 KHz ជាមួយប្រេកង់វិទ្យុបរទេសផ្សាយពីប្រទេសថៃចូលមកក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។

លោក ពុយ គា អ្នកសារព័ត៌មាននិងជាអ្នកស្រាវជ្រាវចងក្រងជនជាតិកម្ពុជា បានសរសេរក្នុងសៀវភៅ«ប្រវត្តិវិទ្យុនៅកម្ពុជា» (Radio Profile in Cambodia) ចុះផ្សាយឆ្នាំ២០០៧ថា ការបង្កើតវិទ្យុអ៊ុនតាក់នៅពេលនោះគឺដើម្បី

«ឱ្យអ៊ុនតាក់អាចឈោងទៅដល់មហាជននៃប្រទេសដែលហែកហួរដោយសង្គ្រាម ឱ្យអ៊ុនតាក់អាចពន្យល់ដល់ប្រជាជនដែលរងដណ្ដប់ដោយភាពភ័យខ្លាចនូវតួនាទីរបស់ខ្លួន

ក្នុងការស្វះស្វែងរបស់ប្រទេសដើម្បីរកនូវសន្ដិភាពនិងប្រជាធិបតេយ្យ ឱ្យអ៊ុនតាក់អាចពន្យល់បញ្ចុះបញ្ចូលប្រជាជនថាសន្លឹកឆ្លោតមានអានុភាពជាងគ្រាប់រំសេវ»។

វិទ្យុអ៊ុនតាក់ដែលផ្សាយបីដងក្នុងមួយថ្ងៃ ជាខេមរភាសា បានមានវត្តមានក្នុងរលកធាតុអាកាសពេញផ្ទៃប្រទេសជាលើកដំបូង

ក្រោយការចេញសេចក្ដីសម្រេចលេខ៧៨៣នៃក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ។ ផ្នែកព័ត៌មាននិងអប់រំ ដែលស្លាបសេនាធិការជំនាញមួយរបស់អ៊ុនតាក់ មានភារៈគ្រប់គ្រងចាត់ចែងខុសត្រូវលើវិទ្យុបណ្ដោះអាសន្នរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិមួយនេះ។

ដ្បិតតែជាមធ្យោបាយឃោសនាការជួយទ្រទ្រង់តំណាងសំឡេងអ៊ុនតាក់ និងដើម្បីលើកកិត្យានុភាពនិងការជឿទុកចិត្តមកលើអ៊ុនតាក់ក្នុងចំណោមប្រជាជនកម្ពុជាយ៉ាងណាក្ដី វិទ្យុអ៊ុនតាក់បានដើរតួនាទីជាប្រវត្តិសាស្ត្រក្នុងការរួមធ្វើបដិវត្តន៍ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនៅកម្ពុជា ជាមួយនឹងគំរូនៃការរៀបចំផ្សាយដំណឹង បច្ចេកទេសផ្សាយ និងការបញ្ជៀបនូវចរឹតពហុនិយមផ្ដល់មតិដល់សំឡេងចម្រុះលើរលកធាតុអាកាសរបស់ខ្លួន។

ខ្លឹមសារចម្បងនៃការផ្សាយរបស់វិទ្យុអ៊ុនតាក់ ផ្ដោតទៅលើការអប់រំអ្នកបោះឆ្នោត និងផ្ដល់ដំណឹងដល់អ្នកបោះឆ្នោតទាំងព័ត៌មានអំពីការចុះឈ្មោះ ការពិនិត្យបញ្ជីឈ្មោះ និងរបៀបនៃការបោះឆ្នោតផងដែរ។ ប្រការនេះសំខាន់សម្រាប់ពលរដ្ឋប្រទេសដែលធ្លាប់ស្គាល់តែការវិនាស ហិង្សា ការកាប់សម្លាប់គ្នា និងការកៀបសង្កត់ផ្នែកនយោបាយពីរដ្ឋអំណាចដែលស្ថិតនៅផ្នែកខាងកើតនៃរនាំងវាំងននដែកនៃសង្គ្រាមត្រជាក់ដែលទើបនឹងបញ្ចប់នាគ្រានោះ។

ការលាយឡំនូវសមិទ្ធកម្មតន្ត្រីសិល្បៈល្ខោននិយាយខ្មែរនិងបរទេសបូកបញ្ចូលគ្នា បានបង្កើតជាសំឡេងដ៏ចម្រុះមួយ ដែលបានលាន់ឮនាំភាពរីករាយនិងការពិតទៅដល់ស្ទើរគ្រប់គេហដ្ឋាននិងសោតានៃប្រជាជនកម្ពុជារាប់លាននាក់ ដែលកំពុងភ័យផងអរផង នូវដំណើរឈានទៅរកទិសដៅថ្មីនៃសង្គមជាតិ ដែលរងការគ្រាំគ្រាដោយសង្គ្រាមក្នុងរយៈកាលជាយូរមកហើយ។

សភាពការណ៍យោធានិងសន្តិសុខដ៏ព្រឺព្រួចដែលបានកើតមាននៅមុនការបោះឆ្នោត និងដែលមានពាក់ព័ន្ធនឹងកងកម្លាំងរក្សាសន្តិភាពរបស់អ៊ុនតាក់ដែលដាក់ពង្រាយនៅទូទាំងប្រទេសនោះ ត្រូវបានវិទ្យុអ៊ុនតាក់ រាយការណ៍ក្នុងកម្មវិធីផ្សាយរបស់ខ្លួនយ៉ាងក្បោះក្បាយ រាប់ចាប់តាំងពីការវាយប្រយុទ្ធគ្នា ការធ្វើឃាដផ្នែកនយោបាយ អំពើហិង្សាសម្លាប់រង្គាលផ្នែកជាតិសាសន៍ និងដំណើរការការងារនៃ ក្រុមប្រឹក្សាជាតិជាន់ខ្ពស់នៃកម្ពុជាជាមួយអ៊ុនតាក់។ ដល់តែដំណឹងអំពីអំពើហិង្សាមានរាល់ថ្ងៃពេកទៅ វិទ្យុអ៊ុនតាក់អំឡុងបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មីប្រពៃណីខ្មែរ នាថ្ងៃទី១៣ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៩៣ ក៏បានផ្សាយថា៖

«យើងខ្ញុំសង្ឃឹមថា អស់លោកអ្នកនាងស្ដាប់គ្រប់ៗគ្នា ពិតជាបានទទួលនូវសេចក្ដីសប្បាយរីករាយ នៅក្នុងឱកាសថ្ងៃបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មីនេះជាមិនខាន ហើយយើងនឹងមិនផ្សាយអំពីដំណឹងដែលមិនជាទីរីករាយនោះទេ ដោយកាលពីពេលថ្មីៗនេះ យើងខ្ញុំបានផ្សាយដំណឹងនេះ ច្រើនរួចមកហើយ»។ នេះជាការប្រកាសតាមខ្លឹមសារដើមរបស់វិទ្យុអ៊ុនតាក់ កាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៩៣។

មានម្ដងៗ វិទ្យុអ៊ុនតាក់ក៏ឆ្លើយតបត្រង់ៗចំពោះអ្នករិះគន់អ៊ុនតាក់ផងដែរ។ ដូចយ៉ាងកាលពីថ្ងៃទី១៨ខែឧសភាឆ្នាំ១៩៩៣ ឆ្លើយតបនឹងការផ្សាយរបស់វិទ្យុខ្មែរក្រហមអំពីវត្តមានជនជាតិវៀតណាមក្នុងការបោះឆ្នោត និងការអំពាវនាវឱ្យមានការប្រើហិង្សាសម្លាប់បណ្ដាជនវៀតណាមរស់នៅកម្ពុជានោះ វិទ្យុអ៊ុនតាក់ បានប្រើសំឡេងធ្ងន់ៗថាក្នុងន័យដើមថា៖

«តែតាមគំនិតរបស់បណ្ដាមេដឹកនាំរបស់ភាគីកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ គេពុំបានចាត់ទុកមនុស្សទាំងអស់ ទទួលស្មើៗគ្នានូវសិទ្ធិ ដូចដែលបាននិយាយខាងលើនោះទេ។ អ្នកដឹកនាំទាំងនោះយល់ស្រេចតែចិត្ត ចង់ដកហូតសិទ្ធិពីនរណាក៏បាន។ ការប្រព្រឹត្តពីអតីតកាលរបស់គេ និងការប្រព្រឹត្តនាពេលបច្ចុប្បន្ន ជាសក្ខីភាពសរឱ្យឃើញយ៉ាងច្បាស់នូវការឥតកោតក្រែង។ ខ្ញុំតែងមានការងឿងឆ្ងល់ថា ហេតុដូចម្ដេចបានជាបណ្ដាមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃភាគីកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ដែលជាជនជាតិកម្ពុជាដែរ បែរជាមានការបាត់បង់នូវមេត្តាធម៌ និងការគិតគូរដល់ផលប្រយោជន៍អ្នកដទៃ ហើយនិងបាត់បង់នូវប្រពៃណីជាតិ សាសនា និងសីលធម៌។ យើងយល់ស្របថាបញ្ហានេះ ជាបញ្ហាពិត ជាបញ្ហាគួរឱ្យឈឺចាប់ និងគួរឱ្យអាក់អន់ចិត្ត ហើយរឿងនេះក៏អាចបណ្ដាលឱ្យមានការធ្លាក់ទឹកចិត្តកាលណាគេពិភាក្សាអំពីបញ្ហានេះ។ ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងដូច្នេះក៏ដោយ ក៏យើងមិនអាចធ្វើព្រងើយកន្តើយពីបញ្ហាទាំងនេះបានឡើយ»។

វិទ្យុអ៊ុនតាក់បានបន្តក្នុងការឆ្លើយតបដដែលរបស់ខ្លួននៅថ្ងៃទី១៨ខែឧសភាឆ្នាំ១៩៩៣ ទៅនឹងការផ្សាយរបស់វិទ្យុខ្មែរក្រហមយ៉ាងដូច្នេះទៀតថា៖

«ត្រូវហើយ គេមិនអាចបដិសេធនូវរឿងដែលថា មានបញ្ហាមួយដែលទាក់ទងនឹងវត្តមានរបស់ជនជាតិវៀតណាមនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ប៉ុន្តែរឿងនេះជារឿងដែលកើតមានក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ។ ឥឡូវនេះ គេត្រូវអនុវត្តតាមវិធីមួយប្រកបដោយមនុស្សធម៌ និងប្រកបដោយអារ្យធម៌ខ្ពង់ខ្ពស់ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាដ៏ស្មុគ្រស្មាញនេះ»។

បទអត្ថាធិប្បាយមួយដែលចាក់ផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី១៧ខែឧសភាឆ្នាំ១៩៩៣ ត្រូវបានអានជូនរួមគ្នាដោយបុគ្គលិកវិទ្យុអ៊ុនតាក់ លោក រិក ជ័រ និងលោកស្រី គឹម សុថារី មានអត្ថន័យខ្លឹមសារដើមទាំងស្រុងថា៖

«លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ទោះបីប្រវត្តិសាស្ត្រជាតិប្រាប់ឱ្យដឹងថា ជាប្រជាធិបតេយ្យកើតមានឡើងតាំងពីសម័យអាណានិគមនិយមបារាំង ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៤៦-១៩៤៧ក្ដី ក៏សេចក្ដីសង្ឃឹមរបស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែរកាលនោះមិនទាន់សម្រេចតាមបំណង តាមឆន្ទៈផ្ទាល់ខ្លួននៅឡើយទេ ព្រោះបំណងនិងឆន្ទៈប្រជារាស្ត្រនិងអ្នកតំណាងរាស្ត្រដែលសុច្ចរិតចំពោះរាស្ត្រចំពោះជាតិខ្មែរពិតៗនោះ ត្រូវបានពួកអាណានិគមកម្ចាត់ស្ទើរអស់ ហើយនៅសល់មួយចំនួនត្រូវបង្ខំចិត្តផ្លាស់ប្ដូរចរឹតមាយាទរបស់ខ្លួន ហើយដើរតាមផ្លូវបារាំងត្រួសត្រាយឱ្យទៅវិញ។ … ឥឡូវនេះលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពហុបក្សនិយម ត្រូវបានអនុវត្តសម្រាប់ប្រទេសខ្មែរយើងហើយ ដោយមានអ៊ុនតាក់ គាំពារនិងរៀបចំធ្វើការបោះឆ្នោត នៅចុងខែឧសភានេះ ដូច្នេះតើលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យទំនើបថ្មី បែបអារ្យប្រទេស ដែលគេប្រកាន់យកនោះ អាចឱ្យសមស្របតាមគោលគំនិត និងទឹកចិត្តខ្មែរបានដែរឬទេ? នៅក្នុងការបោះឆ្នោតរើសសភាធម្មនុញ្ញនាពេលខាងមុខនេះ មានគណបក្សនយោបាយចំនួន២០ ដែលបានឈរឈ្មោះឱ្យប្រជារាស្ត្រធ្វើការបោះឆ្នោត។ … ត្រូវបង្ខំចិត្តឬដោយចិត្តចង់ ដើម្បីបានធនធានពីបរទេសណាមួយ ជារបៀបចុះកិច្ចសន្យា យកប្រជារាស្ត្រខ្មែរធ្វើជាខ្នងនោះ តើពេលបោះឆ្នោតរួច គណបក្សដែលប្រព្រឹត្តបែបនេះ អាចដោះស្រាយបញ្ហាឯករាជ្យជាតិ ឬឯករាជ្យវិស័យសេដ្ឋកិច្ច នយោបាយរបស់ប្រទេសរបៀបណាទៅ? តើវាអាចផ្ដល់ផលវិបាកយ៉ាងណាចំពោះប្រទេសខ្មែរ នាពេលខាងមុខ ឬមួយខ្មែរត្រូវរងអាណានិគមបែបថ្មី? ទាំងអស់នេះត្រូវតែខ្មែរធ្វើការពិចារណាឡើងវិញដោយខ្លួនឯង»។

បទអត្ថាធិប្បាយរបស់វិទ្យុអ៊ុនតាក់នៅថ្ងៃទី១៧ខែឧសភាឆ្នាំ១៩៩៣ដដែល បានបិទបញ្ចប់ជាមួយកថាខណ្ឌទាំងស្រុងថា៖

«ហេតុនេះ សូមប្រជារាស្ត្រខ្មែរធ្វើការពិចារណាឱ្យមែនទែន មុននឹងទម្លាក់សន្លឹកឆ្នោតឱ្យគណបក្សនយោបាយខ្មែរណាមួយ។ ការដែលប្រជារាស្ត្រខ្មែរត្រូវដឹងគឺ ទី១ ប្រវត្តិរបស់ពួកគេតាំងពីអតីតកាល បច្ចុប្បន្ន អនាគតខាងមុខឱ្យបានច្បាស់លាស់។ ទីពីរ សម្លឹងមើលតម្លៃនៃគុណធម៌ សមត្ថភាព ចំណេះដឹង បទពិសោធក្នុងការបម្រើជាតិ ក្នុងកន្លែងណាមួយ។ ទីបី ស្មារតីស្នេហាជាតិខ្ពស់ ស្មោះត្រង់ចំពោះប្រទេសជាតិ និងប្រជារាស្ត្រខ្មែរ និងការប៉ិនប្រសប់ ធ្វើឱ្យជាតិរីកចម្រើនបានឆាប់រហ័ស ទទួលស្គាល់នូវតម្លៃនៃសិទ្ធិមនុស្ស លើកស្ទួយជីវភាព និងអ្នកចេះដឹងរបស់ជាតិ។ ចំណុចគោលៗទាំង៣នេះ អាចប្រជារាស្ត្រខ្មែរយកទៅវិនិច្ឆ័យនិងធ្វើការជ្រើសរើសមេដឹកនាំ ឬគណបក្សនយោបាយខ្មែរដោយងាយស្រួលបំផុត»។

វត្តមានរបស់អ៊ុនតាក់និងវិទ្យុអ៊ុនតាក់កើតមានចំពេលបើកសេរីនយោបាយ និងសិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងបោះផ្សាយ ក្រោមខ្លឹមសារនៃកិច្ចព្រមព្រៀងប៉ារីសផងដែរ។ បណ្ដាសារព័ត៌មានទាំងជាភាសាខ្មែរទាំងជាភាសាបរទេសបានរីកដុះដាលដូចផ្សិត ដែលក្នុងនោះក៏មានផងដែរ កាសែតធំៗដូចជា ដឺ ខេមបូឌា ដេលី និង ដឺ ភ្នំពេញ ប៉ុស្ដិ៍ ជាភាសាអង់គ្លេស និងកាសែតកោះសន្តិភាព ជាភាសាខ្មែរ។ កាសែតកោះសន្ដិភាព ជាភាសាខ្មែរបានចេញផ្សាយឡើងវិញ នៅថ្ងៃទី២៣ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៩៣ ជាមួយនឹងប្រជាប្រិយភាពខ្ពស់នៅពេលនោះ ដ្បិតមួយថ្ងៃៗកាសែតនេះបោះពុម្ភផ្សាយបានរហូតដល់ទៅ២០០០០ច្បាប់។

លោក ថុង អ៊ុយប៉ាង បានប្រាប់វិទ្យុអ៊ុនតាក់ ក្នុងបទសម្ភាសមួយ ចាក់ផ្សាយថ្ងៃទី១៧ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៩៣ ដែលមានខ្លឹមសារដើមយ៉ាងដូច្នេះថា៖

«កាសែតខ្ញុំនេះ និយាយការពិត អ្វីដែលពិតគឺខ្ញុំនិយាយឱ្យតែដឹង មិនបំផ្លើសដំណឹងអ្វីទាំងអស់ ឱ្យតែដឹងការពិតបែបណានិយាយទាំងអស់ មិនកាន់ជើងគណបក្សណាទាំងអស់ តែបើគេធ្វើល្អខ្ញុំលើក តែបើគេធ្វើមិនល្អគឺខ្ញុំដឹងគឺខ្ញុំសរសេរហើយ។ ត្រង់ហ្នឹងហើយដែលខ្ញុំថា ខ្ញុំមានមោទនភាពចំពោះខ្លួនឯងថា៖ ប្រកាន់ខ្ជាប់នូវគោលជំហរមួយអព្យាក្រិត្យ។ ខាងណាមួយដែលមកបញ្ជាយើងឱ្យចុះផ្សាយម៉េចៗគ្មានទេ ហើយក៏សូមជម្រាបជូនដែរថា ចាប់តាំងពីកាសែតខ្ញុំចេញផ្សាយមក ក៏ពុំមានទទួលការគំរាមកំហែងពីភាគីណាក៏គ្មានដែរ រហូតមកដល់ពេលនេះ ហើយខ្ញុំជឿថា កាសែតខ្ញុំនេះ ជាកាសែតទីមួយហើយ ដែលហ៊ានបកស្រាយការពិតជូនសាធារណជននៅកម្ពុជាយើង និងជាកាសែតទីមួយដែលជាកាសែតឯកជននៅកម្ពុជា»។

ក្រោយពីបានរាយការណ៍យ៉ាងដិតដល់អំពីដំណើរការបោះឆ្នោតផ្លូវការពីថ្ងៃទី២៣ដល់ថ្ងៃទី២៨ខែឧសភាឆ្នាំ១៩៩៣ វិទ្យុអ៊ុនតាក់បានបន្ថែមឬផ្លាស់ប្ដូរគោលដៅផ្ដោតនៃការផ្សាយរបស់ខ្លួនពីការអប់រំម្ចាស់ឆ្នោតអំពីតម្លៃនៃសន្លឹកឆ្នោតនិងសិទ្ធិរបស់ពួកគេ មកជាការការពារដំណើរការរៀបចំនិងភាពត្រឹមត្រូវនៃការបោះឆ្នោតវិញម្ដង នៅចំពេលដែលមានការសម្ដែងការមិនពេញចិត្តរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលរហូតមានឥស្សរជនខ្លះក្នុងបក្សនេះ ជំទាស់លទ្ធផលឆ្នោតហើយប្រកាសចង់បង្កើតតំបន់ស្វយ័តអបគមន៍នៅភាគខាងកើតទន្លេមេគង្គទៀតផង។ ក្នុងការផ្សាយថ្ងៃទីខែមិថុនាឆ្នាំ១៩៩៣របស់ខ្លួន វិទ្យុអ៊ុនតាក់ បានតបតថា៖

«ជាការជំនួសឱ្យពាក្យអរគុណ តើជនកម្ពុជាខ្លះឥឡូវនេះកំពុងតែចោទមន្ត្រីទាំងនោះ ពីបទលួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោតនោះឬ? ទេ! មិនអាចទៅជាយ៉ាងដូច្នោះទេ! ជាការហួសចិត្តណាស់ ដែលថាពួកជនបរទេស មកកាន់ប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីបំផ្លាញនូវបំណងប្រាថ្នារបស់ប្រជាជនប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ដែលចង់បានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនោះ។ ជនកម្ពុជាបានសម្ដែងឱ្យឃើញយ៉ាងច្បាស់ថា ពួកគេចង់អនុវត្តការបោះឆ្នោតឆ្ពោះទៅរកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនិងសន្ដិភាព។ គេបានជ្រើសរើសដោយខ្លួនគេ។ ឥឡូវនេះវាស្រេចទៅលើលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនិងសន្ដិភាព។ គេបានជ្រើសរើសដោយខ្លួនគេ។ ឥឡូវនេះ វាស្រេចទៅលើបណ្ដាគណបក្សនយោបាយនានា ជាពិសេសគឺគណបក្សដែលបានទទួលកៅអីនៅក្នុងសភាធម្មនុញ្ញ ដើម្បីសម្រេចពីអនាគតរបស់ប្រទេសជាតិ។ ពួកគេមិនត្រូវភ្លេចទេថា ខ្លួនស្ថិតនៅក្នុងសភាធម្មនុញ្ញ ក្នុងឋានៈជាតំណាងរបស់ប្រជាជនប្រជាពលរដ្ឋ ពួកគេមានវត្តមាននៅក្នុងសភា ដើម្បីបម្រើប្រជាជនប្រជាពលរដ្ឋ មើលថែរក្សាការពារផលប្រយោជន៍របស់ប្រជាជនប្រជាពលរដ្ឋ»។ នេះជាខ្លឹមសារនៃការផ្សាយរបស់វិទ្យុអ៊ុនតាក់ ថ្ងៃទី១៥ខែមិថុនាឆ្នាំ១៩៩៣។

ជាមួយនឹងអំណាចធនធាន យោធា និងនយោបាយរបស់ខ្លួន វិទ្យុអ៊ុនតាក់ក៏ជាអ្នករិះគន់ជាទៀងទាត់មួយនៃប្រព័ន្ធរដ្ឋបាលសង្គម និងសេវាសាធារណៈដែលមានស្រាប់កសាងដោយរបបរដ្ឋកម្ពុជា ហើយថែមទាំងហ៊ានលើកជាយោបល់ឱ្យរដ្ឋាភិបាលថ្មីដែលប្រសូត្រពីការបោះឆ្នោតធ្វើការកែប្រែថែមទៀតផង។ ជាក់ស្ដែងក្នុងការផ្សាយថ្ងៃទី២០ខែមិថុនាឆ្នាំ១៩៩៣ វិទ្យុអ៊ុនតាក់បានបង្ហើរសំឡេងក្នុងអត្ថន័យដើមត្រួសៗថា៖

«ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៧៩មក ប្រព័ន្ធច្បាប់នៅកម្ពុជាបានបំពេញមុខងារភាគច្រើនទៅជាសាំទៅហើយ តាំងពីការពិនិត្យពិច័យបែបក្នុងស្រុកឬលក្ខណៈអន្តរជាតិ។ ការរំលោភលើសិទ្ធិមនុស្សជាទូទៅបានថយចុះយ៉ាងខ្លាំងចាប់តាំងពីមានការគ្រប់គ្រងរបស់ភាគីកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៧៥-១៩៧៩។ ក៏ប៉ុន្តែចាប់តែពីពេលនោះមក មានមនុស្សជាច្រើន ដែលត្រូវបានគេសង្ស័យពីបទជាប់ទាក់ទង ឬក៏គាំទ្រនៅក្នុងសកម្មភាពនានាក្នុងន័យជំទាស់ប្រឆាំង បានត្រូវទទួលរងការចាប់ខ្លួនដោយខុសច្បាប់ ការទំនុកបម្រុងមិនានដិតដល់ក្នុងពេលជាប់ឃុំ ការឃុំខ្លួនដែលចេះតែអូសបន្លាយពេលវេលាដោយគ្មានការវិនិច្ឆ័យទោសត្រឹមត្រូវ។ ប្រព័ន្ធតុលាការនៅប្រទេសកម្ពុជាពុំបានបម្រើខ្លួនជាអ្នកការពារសិទ្ធិជាមូលដ្ឋានឡើយ។ តុលាការ អគ្គរដ្ឋអាជ្ញា និងក្រសួងយុត្តិធម៌ ភាគច្រើនអង្គុយនៅទំនេរ ឥតមានដំណើរការ ចំណែកឯក្រសួងដ៏មានអំណាចរបស់រដ្ឋាភិបាលគឺមានក្រសួងមហាផ្ទៃនិងខាងកងទ័ព បានគ្រប់គ្រងជាសេរីស្រេចតែចិត្ត ក្នុងការឃុំគ្រងអ្នកទោសនយោបាយនានា។ តាមការពិត យើងយល់ច្បាស់ថាភាពទន់ខ្សោយនៃប្រព័ន្ធស្របច្បាប់នោះ ម្យ៉ាងបណ្ដាលមកពីការបំផ្លិចបំផ្លាញធ្វើឱ្យប្រព័ន្ធនោះ ទទួលនូវរងគ្រោះជាមួយស្ថាប័នសង្គមផ្សេងទៀត នៅក្នុងដំណាក់កាលឆ្នាំ១៩៧៥-១៩៧៩។ កាលណោះ បណ្ដាអ្នកច្បាប់និងចៅក្រមសឹងតែទាំងអស់របស់ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវស្លាប់ ឬក៏បានរត់ភៀសខ្លួនចេញពីប្រទេស។ កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់រដ្ឋាភិបាល ដើម្បីរកមនុស្សឱ្យជំនួសពួកគេទាំងនោះ ធ្វើឡើងបានយ៉ាងតិចតួចបំផុត។ មួយវិញទៀត ធាតុជាមូលដ្ឋាននៃប្រព័ន្ធច្បាប់ បែបនោះ ដូចជាសៀវភៅច្បាប់ និងឧបករណ៍ជវលេខ ដូចជាម៉ាស៊ីនទូរពុម្ភ។ល។ ភាគច្រើនពុំមានសោះឡើយ។ ក៏ប៉ុន្តែវានៅមានការខ្វះខាតខ្លះៗនៅឡើយ ខ្ញុំយល់ថាកំហុសរបស់ប្រព័ន្ធតុលាការកម្ពុជា គឺច្រើនទោរទន់ទៅរកបុគ្គលិក ហើយនិងការខ្វះខាតសម្ភារៈ។ ពិតមែនហើយ ប្រព័ន្ធនេះការពារផលប្រយោជន៍រដ្ឋ ដោយសុខចិត្តលះបង់សិទ្ធិផ្ទាល់ខ្លួន។ នៅគ្រប់កម្រិតទាំងអស់នៃប្រព័ន្ធច្បាប់ឧក្រិដ្ឋជន និងជនចុងចោទផ្នែកខាងនយោបាយ គឺស្រេចតែក្បាលម៉ាស៊ីនរបស់រដ្ឋដែលមានអំណាចឥតព្រំដែន ជាអ្នកសម្រេចទៅវិញ។ ដំណើរការរបស់តុលាការឯករាជ្យនៅកម្ពុជា សព្វថ្ងៃនេះ ពុំទាន់មានគេទទួលស្គាល់នៅឡើយទេ។ ពួកអ្នកច្បាប់របស់ប្រទេស សុទ្ធជាមន្ត្រីដែលចាត់តាំងដោយក្បាលម៉ាស៊ីនរដ្ឋ ដូច្នេះអ្នកទាំងនេះត្រូវតែអនុវត្តស្របទៅតាមសំណូមពររបស់ក្បាលម៉ាស៊ីនរដ្ឋ»។

ការផ្សាយរិះគន់ប្រព័ន្ធតុលាការកាលពីថ្ងៃទី២០ខែមិថុនាឆ្នាំ១៩៩៣របស់វិទ្យុអ៊ុនតាក់ បានបន្តក្នុងន័យដើមថា៖

«នៅមាត្រាទី៥ ឧបសម្ព័ន្ធទី៥ នៃកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងប៉ារីស ក៏ចែងផងដែរថា «ត្រូវបង្កើតអង្គតុលាការមួយឯករាជ្យ ដែលត្រូវមានអំណាចដាក់ឱ្យអនុវត្តនូវបណ្ដាសិទ្ធិ ដែលមានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ»។ នេះជាក្ដីសង្ឃឹមរបស់យើងថា គោលការណ៍នេះ ព្រមទាំងបណ្ដាគោលការណ៍ទាំងអស់ដទៃទៀត សម្រាប់ធម្មនុញ្ញរបស់ប្រទេសកម្ពុជាថ្មីមួយ ដូចមានចែងក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀង នឹងត្រូវគេអនុវត្តយ៉ាងពេញលេញ ហើយប្រទេសកម្ពុជានៅថ្ងៃអនាគត នឹងមានប្រព័ន្ធតុលាការមួយ ដែលមានលក្ខណៈជាអន្តរជាតិជាក់ជាមិនខាន»។

បុគ្គលិកជនជាតិខ្មែររបស់វិទ្យុអ៊ុនតាក់ ក៏បានតាក់តែងកម្មវិធីណែនាំអំពីតំហែទាំផ្នែកសុខភាព អំពីសុជីវធម៌រស់នៅ និងរបៀបរបបស្លៀកពាក់ឱ្យត្រឹមត្រូវតាមខ្នាតសង្គមថែមទៀតផង។ ក្នុងការផ្សាយមួយកាលពីថ្ងៃទី១៦ខែមិថុនាឆ្នាំ១៩៩៣ វិទ្យុបានណែនាំក្នុងអត្ថន័យដើមថា៖

«លោកអ្នកនាង! ដើម្បីស្លៀកពាក់ឱ្យបានសមរម្យ យើងត្រូវតែជ្រើសរើសសម្លៀកបំពាក់ឱ្យសមនឹងរូបរាងយើង។ … ដូចជាលោកបុរសៗ បើលោកមានមាឌតូចស្ដើង លោកអ្នកអាចជ្រើសរើសបានតាមចិត្តនូវក្រណាត់គ្រប់យ៉ាង តែចៀសវៀងកុំប្រើក្រណាត់ដែលមានឆ្នូតធំឬក្រឡាធំ ដែលវាញ៉ាំងមាឌរបស់លោក ឱ្យកាន់តែតូចទៅទៀត។ បុរសដែលមានមាឌទាបក្រអាញ ត្រូវជ្រើសរើសរកក្រណាត់លាត ដែលមានពណ៌ចាស់ ក្រម៉ៅ ឬយើងហៅថាស្រគាំ មានឆ្នូតតូចៗហើយជិតគ្នា មិនឆើតពេក។ អស់លោក! ពណ៌ស្រគាំនេះ ធ្វើឱ្យរាងកាយរបស់លោក ឃើញតូចជាងធម្មតា។ ឯបុរសដែលមានមាឌស្ដើង អាចជ្រើសរើសពណ៌បានគ្រប់យ៉ាង តែគួរជ្រើសរើសក្រណាត់ដែលក្រាស់។ ចំពោះអស់លោកដែលមានមាឌខ្ពស់ក្រអាញ អាចប្រើក្រណាត់អ្វីក៏បានដែរ លើកលែងតែក្រណាត់មានឆ្នូតធំៗ មានក្រឡាធំៗ ហើយនិងពណ៌ឆើតហួស ដូចជាពណ៌ក្រហម ពណ៌លឿង ពណ៌ទឹកក្រូច ដែលញ៉ាំងមាឌរបស់លោកឱ្យរឹតតែធំក្រអាញថែមទៀត។ បុរសដែលមានមាឌក្រាស់ ត្រូវនិយមក្រណាត់លាត ឬមានគំនូរតូចៗ ឃ្លាតគ្នា ព្រោះក្រណាត់លាតនិងពណ៌ខ្ចី ជួយបង្អន់ភាពត្រលុកបាន»។ នេះជាការផ្សាយណែនាំរបស់វិទ្យុអ៊ុនតាក់កាលពីថ្ងៃទី១៦ខែមិថុនាឆ្នាំ១៩៩៣។

បើយោងតាមសៀវភៅសាវតាវិទ្យុនៅកម្ពុជាចុះផ្សាយឆ្នាំ២០០៧ខាងដើម ក្រោយពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាត្រូវបានសភាធម្មនុញ្ញដែលមានសមាជិក១២០រូបទើបជាប់ឆ្នោតអនុម័តយល់ព្រមទទួលយករួចមក តួនាទីរបស់វិទ្យុអ៊ុនតាក់ក៏ឈានមកដល់ទីបញ្ចប់ ហើយវិទ្យុនេះបានជម្រាបលាប្រិយមិត្តអ្នកស្ដាប់កម្ពុជាជាលើកចុងក្រោយក្នុងកម្មវិធីផ្សាយរបស់ខ្លួន កាលពីថ្ងៃទី២២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៩៣។

បច្ចុប្បន្នប្រេកង់វិទ្យុ AM918KHz ត្រូវស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់វិទ្យុជាតិកម្ពុជា ហើយប្រេកង់វិទ្យុ1575KHz នៅបន្តផ្សាយកម្មវីធីជាខេមរភាសារបស់វិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិកវីអូអេ ចេញពីប្រទេសថៃមកទល់សព្វថ្ងៃ។

តែសំឡេងនៃក្ដីសង្ឃឹមរបស់វិទ្យុអ៊ុនតាក់ដែលបង្ហើរអំឡុងឆ្នាំ១៩៩២និងឆ្នាំ១៩៩៣ថានឹងមានវត្តមានប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិ សិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មានដើម្បីនិយាយការពិតនេះ អាចនឹងត្រូវបានគេវិនិច្ឆ័យឡើងវិញនារយៈពេលប្រមាណ៣ទសវត្សរ៍ក្រោយមកនេះ ក្នុងខណៈបច្ចុប្បន្ននេះ ដែលការដឹកនាំតាមបែបផែនឯកបក្សផ្ដាច់មុខរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បាននាំឱ្យអង្គការអន្តរជាតិនានាបានវាយតម្លៃមិនល្អទៅលើស្ថានភាពសិទ្ធិនយោបាយ សិទ្ធិបញ្ចេញមតិ និងសិទ្ធិសារព័ត៌មាននោះទៅវិញ៕